Ορφικά ονομάζουμε την ιερή μυστικιστική παράδοση κοσμογονίας που διαδόθηκε ως οργανωμένο κίνημα σε ολόκληρη την Ελλάδα τον 6ο αι. π.Χ. με θεμελιωτή των Ορφέα. Σύμφωνα με τις Ορφικές παραδόσεις ο Ηρικεπαίος (είναι προσωποποίηση, το όνομα δηλώνεται ως άρρεν και ως θήλυ) χαρακτηριζόταν ως η κυρίαρχη πρωτόγονη και ζωοδότης δύναμη του κόσμου. Κατά την ορφική κοσμογονία δημιουργήθηκε στην αρχή ο Χρόνος και εξ αυτού η δυάδα Αιθήρ και Χάος, τα οποία μαζί με το κοσμογονικό Ωό (αυγό) παρήγαγαν την πρώτη θεϊκή τριάδα των Ελλήνων. Από την γονιμοποίηση του κοσμικού Ωού προήλθαν ο Έρως, ο Φάνης (δηλαδή ο θεός του φωτός) και ο Μήτις (ο θεός της σκέψης, της φρόνησης) που συντέλεσαν την δεύτερη θεϊκή τριάδα των Ελλήνων.
Σύμφωνα με την ορφική κοσμογονία η εξουσία μεταβιβάζεται από τον Φάνητα ως εξής : Ο Ουρανός εκδιώκεται από τον Κρόνο κι εκείνος με τη σειρά από το Δία, που δημιουργεί εκ νέου τον κόσμο. Ο Ζευς "καταβροχθίζει" το Φάνητα κι έτσι γίνεται παντοδύναμος και κυρίαρχος των πάντων. Κέντρο της θεογονίας είναι ο γιος του Δία και λυτρωτής του κόσμου Ζαγρεύς Διόνυσος. Ο Διόνυσος Ζαγρεύς ήταν γιος του Δία και της Κόρης - Περσεφόνης και με τη γέννησή του τερματίζεται η δημιουργία θεϊκών όντων. Στην ορφική κοσμογονία οι Τιτάνες σκοτώνουν και τρώνε τον Διόνυσο, όμως η Αθηνά περισώζει την καρδιά του με την οποία ο Δίας τον ανασταίνει στη ζωή. Στην συνέχεια η οργή του Δία έρχεται πάνω στους Τιτάνες ο οποίος τους κατασκοτώνει με κεραυνούς και από τη στάχτη τους γεννιέται το γένος των ανθρώπων. γιαυτό και ο άνθρωπος έχει δυο φύσεις. Στην ορφική κοσμογονία η τιτανική φύση είναι το σώμα και η θεϊκή φύση (που προήλθε από Διόνυσο που είχαν κατασπαράξει οι Τιτάνες) η ψυχή.
Στην αρχή της ορφικής κοσμογονίας στέκεται η πρώτη αρχή : "ο Χρόνος ποτέ δεν γερνά".Ο Αριστοφάνης στις Όρνιθες (414 π.Χ.) έχει το χορό να μιλάει για την εποχή, όταν η Γη, ο Αέρας και ο Ουρανός δεν υπήρχαν ακόμη και υπήρχε μόνο το Χάος, η Νύχτα και το μαύρο Έρεβος :
"Στην αρχή των πραγμάτων, η μελανόπτερη Νύχτα στην αγκαλιά τη μαύρη και βαριά του Ερέβους γέννησε το πρώτο αυγό αερογέννητο, και καθώς περνούσε ο καιρός, πετάχτηκε ο Έρως, λάμποντας με χρυσά φτερά, στροβιλιζόμενος σαν τον άνεμο, ο Έρωτας ο πολυπόθητος και ο Έρωτας με το Χάος το φτερωτό σμίγοντας στα Τάρταρα γέννησε τη γενιά μας και την έβγαλε στο φως το απαστράπτον."
Το παραπάνω ποίημα του Αριστοφάνη είναι καθαρόαιμη ορφική κοσμογονία..
Ο Κλήμης της Ρώμης - μία από σημαντικότερες προσωπικότητες της πρωτοχριστιανικής εκκλησίας που μαθήτευσε κοντά στους αποστόλους - στις "Ομιλίες" του αντιπαραθέτει την κοσμογονία του Ησίοδου με αυτήν του Ορφέα. Μας λέει ότι σύμφωνα με την ορφική κοσμογονία ο Ορφέας παρομοίαζε το ίδιο το Χάος με αυγό, όπου υπήρχαν αναμειγμένα τα πρώτα στοιχεία. Ο Ησίοδος σε αντίθεση εκλαμβάνει αυτό το Χάος ως ένα υπόστρωμα, μια γέννηση που προήλθε από την άμορφη ύλη, δηλαδή το χάος. Σε κάθε περίπτωση το κύριο δόγμα στην ορφική κοσμογονία είναι το κοσμικό αυγό και η γέννηση του πρώτου Θεού του φωτός :
"Έχοντας περιπλανηθεί με φτερουγίσματα σε όλο το κόσμο λαμπρό φέρνοντας φως αγνό, για τούτο Φάνητα σε ονομάζω και Πρίαπο, άρχοντακαι Λάμπροντα με τα ζωηρά μάτια."
Ο Πρόκλος ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος, που είναι μία από τις κυριότερες πηγές της ορφικής κοσμογονίας, λέει σχετικά με την ορφική κοσμογονία ότι την περίοδο που βασίλευε ο Φάνης, κυρίευε το Χρυσό Γένος, ενώ κατά τη βασιλεία του Δία κυρίευε το Τιτανικό γένος, που εμφανίστηκε και αντιπροσωπεύει την κυριαρχία της πολλαπλότητας και της σύγχυσης. Οι Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι που είχαν απομυθοποιήσει πλήρως τον ορφισμό και κυρίως ο Πλάτωνας περιγράφει την ανταγωνιστικότητα του τιτανικού σώματος προς την θεία ψύχη να λαμβάνει χώρα ταυτόχρονα στον άνθρωπο ο οποίος όταν κυριευόταν επικρατούσε σύγχυση και αδικία μέσα του και ως προς τον κόσμο.
Όσο αναφορά το τελετουργικό της ορφικής λατρείας, αυτό περιελάμβανε νηστείες και καθαρμούς του βίου, σε διατροφικό (αποχή από βρώση κρέατος) και ψυχικό επίπεδο (εξορκισμούς). Ο στόχος όλων αυτών ήταν η μέλλουσα ζωή στην Χώρα των Μακάρων. Οι παρακάτω στοίχοι του Εμπεδοκλή λένε τα εξής :
"Υπάρχει χρησμός της ανάγκης, απόφαση των θεών από παλιά... τρεις μυριάδες εποχές να είναι περιπλανώμενοι μακριά από τη χώρα των Μακάρων..."
Στην ορφική μύηση η τελική απαλλαγή από κάθε ακαθαρσία, μετέχοντας σε μία διαρκή μυστηριακή ζωή είχε ως αποτέλεσμα τον τέλειο εξαγνισμό και την αποκατάσταση της ψυχής στην πρότερη μακαρία κατάστασή της μέσα στην θεία πληρότητα-αθανασία. Η ορφική κοσμογονία τέλος, θεωρείται ότι προετοίμασε διανοητικά τους μεσογειακούς λαούς για την αποδοχή του χριστιανικού κηρύγματος.
Δείτε επίσης στα αρχεία μας : Πυθαγόρεια Κοσμογονία
Δείτε επίσης στα αρχεία μας : Πυθαγόρεια Κοσμογονία
